Mediation en kwetsbare ouderen

“Moeder naar een verzorgingshuis? En dan het huis verkopen zeker. Geen sprake van! Ze blijft gewoon thuis en we regelen extra hulp. Dat jij nou te beroerd bent om elke dag even langs te gaan, zogenaamd vanwege je drukke baan. Jij woont notabene om de hoek!”. Mevrouw Lintjes van 86 ligt met een gebroken heup in het ziekenhuis. Met een knoop in haar maag hoort ze het geruzie van haar kinderen aan. Binnenkort wordt ze ontslagen uit het ziekenhuis.

Lijdend voorwerp

Je moet er niet aan denken dat je kinderen ooit zo om jouw bed staan. Helaas is dit voor veel ouderen de realiteit. Juist kwetsbare ouderen die afhankelijk zijn van zorg, lopen meer kans om, al dan niet als “lijdend voorwerp” in conflictsituaties betrokken te raken. Een kleine greep uit de praktijk:

• Ruzie tussen de kinderen en/of met de zorginstelling over de zorg voor hun vader of moeder;
• Vader is fysiek zeer verzwakt en soms erg verward en gedesoriënteerd. Zijn zoon en dochter ruziën over wat het er moet gebeuren, verhuizen naar een aanleunwoning of hulp in huis. Conflicten met de woningbouwvereniging en/of de gemeente over aanpassingen in de woning;
• De ernstige ziekte van een van de partners wordt dusdanig belastend voor de relatie dat het tot echtscheiding leidt;
• Het beheer van de financiën, zoon wil een onafhankelijk bewindvoerder voor zijn dementerende vader, terwijl zijn broer al jaren de financiële zaken van vader heeft geregeld;
• Moeder overlijdt, waarna haar hoogbejaarde partner en de kinderen uit haar vorige huwelijk onenigheid krijgen over de nalatenschap.

Hoe kan Mediation helpen?

De betrokkenen in dit soort conflicten hebben doorgaans een afhankelijkheidsrelatie of familieband met elkaar, waardoor ze op elkaar zijn aangewezen en/of langdurig met elkaar verbonden zijn. In mediation wordt gewerkt aan herstel van de relatie tussen partijen en aan een (weer) constructieve manier van communiceren. De mediator is een onafhankelijke, neutrale bemiddelingsprofessional die de communicatie tussen partijen weer op gang kan brengen. Achter de soms heftige emoties schuilen wensen, zorgen en behoeftes van partijen. Door de juiste vragen te stellen, helpt de mediator op tafel te krijgen wat voor ieder belangrijk is. Als men zich gehoord voelt en duidelijk kan maken waar het wezenlijk om gaat, dalen de emoties en wordt er weer naar elkaar geluisterd. Als dat is bereikt, helpt de mediator partijen om samen tot concrete, duurzame oplossingen te komen, waarbij iedereen en zeker de kwetsbare oudere, gebaat is.

Wat is kenmerkend aan mediation met kwetsbare ouderen?

De kwetsbare oudere waar het om gaat is soms niet goed of helemaal niet in staat deel te nemen aan de mediation
Vanuit zijn onafhankelijke en neutrale positie zal de mediator ervoor moeten zorgen dat alle deelnemers zo goed mogelijk worden gehoord en hun belangen naar voren kunnen brengen. Bij mediation met kwetsbare ouderen zal de mediator wel speciale aandacht moeten hebben voor de wijze waarop de kwetsbare oudere zo goed mogelijk kan worden betrokken in de mediation. Dit vergt dat de mediator in de fase voorafgaand aan de mediation duidelijk zicht krijgt op de specifieke omstandigheden en behoeften van kwetsbare ouderen (fysieke en psychische beperkingen). Bijvoorbeeld door voorgesprekken met de oudere bij hem/haar thuis of in het ziekenhuis en gesprekken met zorgverleners. Indien blijkt dat de oudere niet direct kan deelnemen aan de mediation, zal de mediator ervoor moeten zorgen dat de belangen van de betrokkenen oudere toch voldoende aan bod kunnen komen. De mediator is in dat opzicht een belangenbehartiger voor de oudere.

Vaak meerdere betrokken partijen

Mediation over en met kwetsbare ouderen spelen zelden tussen twee partijen. Het kan zijn dat de gehele familie met elkaar in de clinch ligt en daarnaast ook met de woningbouwvereniging en/of de zorginstelling. De mediator zal goed moeten inventariseren wie alle betrokkenen zijn en wie in welke samenstelling aan de mediationtafel nodig zijn. De mediator zal daarnaast ook een goed beeld moeten hebben welke type zorg en voorzieningen er voor de oudere zijn en welke lokale instanties mogelijk betrokken of ingeschakeld zullen worden.

Complexe problematiek met veel emoties

Vaak spelen meerdere kwesties door elkaar heen. Een ernstige achteruitgang in gezondheid van een oudere kan tot verschillende conflicten leiden. Met de arts over het behandelplan, met de zorginstelling over de verleende zorg en/of de huisvesting, maar ook binnen de familie. De dochter die altijd als mantelzorger heeft gefungeerd voelt zich niet gesteund door de zus en broer die ver weg wonen en geen tijd hebben. Als de stress toeneemt, kunnen sluimerende spanningen uit het verleden ontaarden in felle familieruzies. Ondertussen komen de rust, goede zorg, passende huisvesting en financiële stabiliteit die de kwetsbare oudere juist zo hard nodig heeft, totaal in de knel.

Waar op te letten bij mediation?

1. Een mediator met ervaring in ouderen-mediation heeft zicht op de specifieke problematiek en behoefte van kwetsbare ouderen.
2.  
3. Een goede voorbereiding is het halve werk. De mediator kan u helpen bij de voorbereiding. Belangrijk daarbij is:
4.  
   • De positie van de kwetsbare oudere zelf. In hoeverre is hij/zij capabel genoeg om gezien het ziektebeeld mee te doen aan de mediation? Hoe en in welke mate kan iemand die fysiek en/of psychisch beperkt is zoveel mogelijk en zo verantwoord mogelijk erbij worden betrokken? Wat zijn de alternatieven als iemand zijn eigen
     belangen niet goed kan behartigen?
     
     
   • Voor welke issues wilt u in mediation oplossingen bereiken?
     
     
   • Wie zijn de deelnemers aan de mediation? Wie zijn bij de problematiek betrokken? Wie of welke instanties zijn nodig om uiteindelijk afspraken te kunnen maken?
     
     
   • Intakegesprekken met de mediator, met wie, waar en hoelang? Kan het met de oudere in het ziekenhuis of verzorgingshuis? En met de andere betrokkenen?
     
     
5. Houd de mediator op de hoogte van alle relevante omstandigheden. Gaandeweg het mediationtraject kunnen omstandigheden wijzigen. Een plotselinge ziekenhuisopname, een wijziging in de zorgindicatie, overlijden. Hoe beter en sneller de mediator op de hoogte is, hoe adequater het proces, locatie of het tempo aan de omstandigheden kunnen worden aangepast.